این مطلب در مجموعه مقالات هفدهمین گردهمایی سالانه باستان شناسی کشور( نشر پژوهشگاه میراث فرهنگی، چاپ اول، 1398، صص 362-369) به طور کامل منتشر شده است.
محوطه سوغانلو یکی از این محوطه های مهم تاریخی شهرستان پیرانشهر است که در سال 1396 طی فاز اول بررسی و شناسایی حوضه سد کانی سیب تحت عنوان گورستان سوغانلو» مورد شناسایی هیئت بررسی و شناسایی محوطه های در معرض استغراق سد کانی سیب قرار گرفت( حیدری 1396). در فاز دوم مطالعات نجات بخشی این حوضه که در سال 1397 اجرا شد، کاوش 9 محوطه تاریخی در دستور کار قرار گرفت که محوطه سوغانلو یکی از این محوطه های نه گانه است. این محوطه در 800 متری شمال غرب روستای سوغانلو ، 150 متری غرب رودخانه زاب کوچک و تقریبا در 2 کیلومتری شمال غرب بدنه سد کانی سیب ، واقع شده است. در ضلع جنوبی محوطه تپه ماهورها و در ضلع شمالی آن باغات سیب روستای سوغانلو واقع شده است. . در بررسی سطحی صورت گرفته در سطح محوطه و محیط پیرامون داده های سفالی مربوطه دوران تاریخی و اسلامی به دست آمد. کشاورزان با شخم زدن های مکرر سالانه و حفاران غیر مجاز نیز با حفر چاله هایی در سطح محوطه موجب تخریب قسمت های عمده ای از محوطه شده اند.
این مطلب به طور کامل در مجله ایتالیایی RES ANTIQUAE (RANT ) شماره XVI(2019ص108-95) منتشر شده است.
قوشچی يكي از مناطق آباد دهستان انزل جنوبی از بخش انزل، شهرستان اروميه به شمار مي‌رود. اين منطقه امروزه تبدیل به شهر شده و مرکز بخش انزل می باشد و فاصله آن تا مركز شهرستان در حدود 75 كيلومتر است. بافت فيزيكي این منطقه را ارتفاعات غربی و درياچه اروميه در شرق احاطه كرده است. چشم انداز درياچه اروميه، منظره زيبايي را در حين ورود به این شهر ایجاد می‌کند.اخیرآ دو مجموعه صخره ای زیر زمینی در نزدیکی قوشجی شناسایی شده که از لحاظ هنر صخره ای و ویژگی های معماری در ردیف آثار بسیار شاخص منطقه شمالغرب کشور محسوب می شوند مجموعه صخره ای اول با تونلی به طول 25 متر و هفت اتاق پیرامونی و مجموعه صخره ای دوم با.
این مطلب به طور کامل در مجله( turkish journal of ancient near eastern studies )شماره اول(2019ص83-94) با همکاری روبرتو دان منتشر شده است.
روستای دوستان از توابع دهستان شپیران بخش کوهسار سلماس، به خط مستقیم هوایی در 40 کیلومتری جنوب غرب سلماس، و حدود 70 کیلومتری شمال غرب ارومیه، قرار گرفته و ارتفاع آن از سطح دریا 20 متر است. این روستا حدود 100 خانوار و 500 نفر جمعیت دارد که تیره هایی از ایل شکاک هستند و عمدتاً به کشاورزی و دامداری مشغولند. روستا دارای آثار تاریخی ارزشمندی است که عمدتاً به هزاره دوم و اول قبل از میلاد تعلق دارند. این آثار در بررسی های منطقه ای نگارنده با تاکید بر فرهنگ اورارتویی در مرداد ماه 97 مورد شناسایی و بررسی قرار گرفت . بقایای استقرارها در دو قسمت 200 متری شرق روستا ، در جایی که محلی ها به آن مالکفری» (به معنی خانه کفر) می گویند و 300 متری جنوب روستا در جایی که نزد روستائیان به زِرین دول» (به معنی دره طلایی) معروف است، قرار گرفته. با این وجود به نظر می رسد کل روستا و حتی زمینهای کشاورزی اطراف آن نیز به روی استقرارهای تاریخی قرار گرفته که در اثر مرور زمان و دخل و تصرف اهالی، امروزه آثار اندکی از آن برجای مانده است
.
این مطلب به زبان انگلیسی در مجموعه مقالات همایش بین المللی عصر آهن غرب ایران و مناطق همجوار، نشر پژوهشگاه میراث فرهنگی، سنندج، 11 و 12 آبان 98، جلد دوم به طور کامل منتشر شده است
مطلب فوق به مطالعه گروهی از اتاق های سنگی در منطقه حوضه دریاچه ارومیه که اخیراً کشف و یا بررسی شده می پردازد. همه این آثار معماری در شهرستان ارومیه ، در ساحل غربی دریاچه واقع شده اند. آین آثار به ویژه به دلیل دانش غنی ساخت و تراش اتاق های سنگی در شمال غربی ایران ، منطقه ای که در آن تعدادی از این نوع سازه ها از قبل شناخته شده بودند ، دارای اهمیت فراوانی هستند. محوطه های دارای آثار صخره ای معرفی شده در این نوشتار شامل قلعه تاریخی معروف به کل خرابه فیروزیان، محوطه تاریخی سیدک با دو اتاقک صخره ای ، قلعه تخت ناناس و دو تونل صخره ای منحصر به فرد در منطقه قوشچی با چندین اتاق پیوسته و مستقل است که ویژگی های معماری و ساختاری و دوره های ساخت آنها مورد بحث قرار می گیرند.
این مطلب به طور کامل در شماره 86 فصلنامه پیمان( سال بیست و دوم، زمستان 1397) با همکاری هومن بخشایی منتشر شده است.
فاز اول طرح پژوهش و مرمت موضعی و لایه برداری نقوش کلیسای گئورگ مقدس روستای هفتوان سلماس از طرف معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان غربی در مرداد و شهریور 1393 اجرا و در مدت دو ماه به انجام رسید. طی دو ماه فعالیت مستمر، دو ستون از چهار ستون اصلی کلیسا که در ضلع شرقی و نزدیک به فضای محراب بودند، با توجه به نشانه های وجود نقوش دیواری رنگی، مورد لایه برداری قرار گرفت. ستونها در زمانهای گذشته به وسیله اندود گچی، گچکاری شده بود که این اندود در بخشهایی از ستونها ریخته و در پس اندود، بقایایی از نقوش دیواری(فرسک) وجود دارد. بر این اساس طی دوماه ، سطوح گچی روی نقوش با ظرافت و احتیاط مورد لایه برداری قرار گرفت. در پایان کار، در اضلاع ستون یکم، چهار نقش و در اضلاع ستون دوم، چهار نقش و مجموعاً هشت نقش رنگی با نقوش انسانی، حیوانی و گیاهی و هندسی نمایان شد که گزارش مشروح آن در شماره 72 فصلنامه پیمان منتشر گردید. در فاز دوم طرح که در سال 1397 توسط پیمانکار مربوطه به اجرا درآمد بخش های بیشتری از این نقوش نمایان گردید. نقوش به دست آمده در این فاز مطالعاتی به سه بخش قابل تقسیم بندی است.
تصویر روی جلد شماره 86 فصلنامه پیمان( سنجش اعمال انسان توسط فرشته در روز قیامت، بخشی از نقوش دیواری کلیسای تاریخی هفتوان سلماس)
این مطلب به طور کامل در مجموعه مقالات فر فیروز، جشن نامۀ دکتر فیروز باقرزاده، نشر پژوهشگاه میراث فرهنگی، تهران، 1398، صص 457-477 با همکاری علی صدرایی منتشر شده است.
یکی از آثار شاخص و ارزشمند بازار تاریخی ارومیه حمام های آن هستند که به لحاظ معماری از ارزش بالایی برخوردارند. در حال حاضر چندین حمام در مجموعه وجود دارد که تعدادی از آنها متروکه و تعدادی نیز با کاربری اصلی و در وضعیت نسبتاً خوبی هستند که مهمترین آنها عبارتند از: حمام تجلی در راسته میرزا حسین آقا، حمام قائم در راسته میرزا حسین آقا، حمام در انتهای راسته میرزاحسین آقا، حمام شیخ علی خان در خیابان سرداران بصورت مخروبه ، حمام علی مصطفی در راسته دوشابچی بازار و قطعه جدا شده از هسته اصلی ضلع شمالی بازار( که غیر فعال و متروکه است) و حمام اتحادیه در راسته غلامخان و امتداد راسته عطاران و قطعه جداشده از هسته اصلی بازار، از این میان حمام اتحادیه به دلیل موقعیت قرارگیری و ویژگی های معماری دارای اهمیت فراوانی است . این حمام به مانند بیشتر حمام های همدوره خود از چندین قسمت مجزای به هم پیوسته شامل ورودی، هشتی، سربینه، میان در، گرمخانه، نظافتخانه، آب ریزگاه، خزینه و فضای تاسیساتی تشکیل شده و.
این مطلب در مجموعه مقالات شانزدهمین گردهمایی سالانه باستان شناسی ایران( تهران، نشر پژوهشگاه میراث فرهنگی، 1397) منتشر شده است.
تپه لاوین یکی از مهمترین تپه های شهرستان پیرانشهر است که در حدفاصل روستای قبله حسن- لاوین، در میان اراضی کشاورزی واقع شده است. پراکندگی داده های سفالی و استخوانی در سطح تپه زیاد است. با توجه به آثار سطحی و تجزیه و تحلیل داده های سفالی توالی دوره های فرهنگی نوسنگی، مس سنگی، مفرغ، آهن، دوران تاریخی و دوره اسلامی را می توان برای آن در نظر گرفت. واقع شدن تپه فوق در میان اراضی کشاورزی، عبور جاده آسفالته قبله حسن- لاوین و تیرهای انتقال برق و تلفن در ضلع غربی و جنوبی، زیر کشت بردن سطح تپه، تعرضات مکرر کشاورزان منطقه که منجر به خاکبرداری بخش های عمده ای از تپه در ضلع شمالی، شرقی و جنوبی شده، حفر جوی های انتقال آب در ضلع شمالی، شرقی و غربی و حفاریهای غیر مجاز صورت گرفته در جای جای تپه، تعیین عرصه و حریم این محوطه را اامی می نمود. عملیات تعیین عرصه و حریم این محوطه در خرداد و تیرماه 1395 با مجوز شماره .
این مطلب در مجله ایرانیکا انتیکوا pp: 55-76,20, Volume 53 Iranica Antiquaبا همکاری کیومرث حاجی محمدی و روبرتو دان منتشر شده است.
فيروزيان يكي از روستاهاي دهستان مرزي برادوست به مركزيت روند سفلي از توابع بخش صوماي برادوست شهرستان اروميه است كه در 27 كيلومتري شمال غرب شهر سرو، مركز بخش صوماي برادوست و در موقعيت پايكوهي قرار گرفته. به فاصله حدود يك و نيم كيلومتري جنوب شرقي روستای فیروزیان، و در دامنه نسبتاً مرتفع كوه ميدان و كوتول، صخره اي بزرگ، بلند و دژمانند واقع شده كه از يك طرف به كوه تكيه داده و از سه طرف ديگر به تمام دشت و روستاهاي پايين دست اطراف اشراف كامل دارد. اين صخره منفرد، در منطقه به كل خرابه معروف است. كل خرابه در زبان كردي باديني به معني قلعه مخروبه است . ورود به آن تنها از ضلع جنوبي ميسر است و به نظر مي رسد سازندگان قلعه عمداً اين ضلع را براي ساخت دروازه ورودي در نظر گرفته اند. باريكه اي مابين خود دژ و صخره منفردي در ضلع غربي آن بهترين شرايط را براي تعبيه دروازه فراهم آورده است. به جرات مي توان گفت اهمّيت اصلي كل خرابه بخاطر وجود مقبره صخره اي است كه از حيث پلان و ويژگي هاي معماري، شايد يكي از پركارترين مقابر صخره اي اورارتويي پس از مقبره سنگر ماكو در منطقه باشد. دسترسي به اين مقبره دشوار است. در ضلع شرقي آن پرتگاه مرتفع و خطرناكي قرار گرفته و رسيدن به آن تنها از ضلع غربي( آنهم به سختي) مقدور است. به نظر مي رسد صعب الوصل بودن آن از طرف هنرمندان سنگتراش تعمدي بوده است. مقبره با رعايت جهات اصلي به صورت شمالي- جنوبي ايجاد شده است. ورود به آن از جنوب و اتاقك اصلي در شمال واقع شده. فضاي كلي مقبره از دو حياط و يك اتاقك اصلي كه از جنوب به شمال به ترتيب حياط جنوبی، حياط مياني و اتاقك اصلي هستند، تشكيل شده است.
این مطلب در مجموعه مقالات سومین همایش بین المللی معماری دستکند(تهران، انتشارات پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، 1397) با همکاری کیومرث حاجی محمدی منتشر شده است.
دشت مرگور در غرب ارومیه که در میان کوهستان و تپه ماهورها محصور است یکی از دشت های بکر، دست نخورده و بسیار کم شناخته ای در ایران است که دارای آثار فرهنگی- تاریخی فراوان و ارزشمندی است. در بازدید اخیری که توسط نگارندگان از بخشی از این منطقه انجام گرفت آثار قابل توجه صخره ای در روستای هلج از توابع دهستان مرگور بخش سیلوانای ارومیه شناسایی شد. این آثار تاریخی شامل بقایای دیوارهایی سنگی در پایین دست صخره، اتاقک دستکند صخره ای، پناهگاه صخره ای جانبی و بقایای تاسیساتی در روی صخره و تعدادی علائم و فنجان نما( جوغن) است. کشف و شناسایی این آثار از نظر برخی ویژگی ها و شرایط حاکم بر ایجاد این نوع خاص از معماری صخره ای در منطقه شمال غرب ایران حائز اهمیت است. علی رغم وجود آثار صخره ای و دستکند متعددی در غرب دریاچه ارومیه و محوطه هایی همچون قلعه اسماعیل آقا، کل خرابه، محوطه سیدک، تل تخت ناناس، دره خان و غیره که عمدتاً به دوران اورارتوها منتسب هستند، با این وصف، سبک و نوع معماری صخره ای نویافته در هلج از جهاتی با معماری صخره ای اورارتو متفاوت است و شواهد و مدارک موجود وجود نیایشگاه، فضای مقدس و یا حداقل فضایی برای عبادت و پرستش در هلج را محتمل می سازد.
این مطلب در مجله مطالعات بین المللی علوم انسانی(THE INTERNATIONAL JOURNAL OF HUMANITIES) Volume 24, Issue 3, Spring 2017, Page 1-12 با همکاری دکتر علی بیننده و کیومرث حاجی محمدی به طور کامل منتشر شده است
قلعه باری در ارتفاعات شمالی روستای باری از توابع بخش انزل ارومیه واقع شده و از دو بخش تشکیل شده که حدفاصل آنها درۀ باریکی قرار گرفته است. هر دو بخش قلعه دارای حصار های سنگی به ارتفاع چندین متر بوده ومحوطه وسیعی را در بر می گیرد. وسعت محوطه، ساختارمستحکم، ضخامت و طول برج و بارو و دیگر ویژگی های قلعه نشان می دهد که در زمان آبادانی از اهمیت سوق الجیشی و استراتژیک خاصی برخوردار بوده و مردمان زیادی را در خود جای داده است. علاوه بر این بقایای معماری حصار خارجی و بناهای داخلی و استحفاظی آن هنوز قابل شناسایی و پیگردی است و علی رغم اینکه آثار اندکی از واحد های مسی داخلی برجای مانده می توان با بررسی و پیگردی بیشتر بخشهای دیگری رامشخص نمود. به استناد نوع معماری قلعه و نیز مدارک سفالی جمع آوری شده از سطح آن در هزاره اول و دوره اسلامی مورد استفاده قرار گرفته و دارای استقرار بوده است. نکته قابل توجه دیگر به دست آمدن چند تکه سفال منقوش مثلثی(triangle ware ) از میان سفالهای به دست آمده از قلعه است
درباره این سایت